Hoe ga je verder na zelfdoding partner?

Hoe ga je verder na zelfdoding partner? Die vraag stelde ik aan Anita Balm. Haar kinderen waren 4, 11 en 14 jaar oud toen haar man uit het leven stapte. “Ondanks mijn grote verdriet had ik een doel: overleven.”

“Overleven betekende voor mij: weer gelukkig worden, een voorbeeld zijn voor mijn kinderen, laten zien dat – hoe moeilijk je het ook hebt – je nooit op mag geven. Rouwen is heel hard werken. In de periode vlak na zijn overlijden heb ik veel gepraat en had heel lieve mensen om mij heen. Ik wilde al vrij snel weer aan het werk, zodat ik een stukje van mijn ‘gewone’ leven weer terug had. Achteraf denk ik dat ik ben gaan leven op mijn oerinstinct. Ik was aan het overleven.”

Hoe vertel je over zelfdoding aan je kinderen?

“’Hoe vertel je iemand dat de aarde niet meer rond is’, was de tekst die op de kaart van Bart stond. Deze zin uit een nummer van Marco Borsato kwam als eerste bij me op toen ik mijn kinderen zag. Mijn vader heeft mijn oudste dochters verteld dat het zelfdoding was. Anders zouden ze het misschien van anderen horen.”

Wat ging er in je om?

“Tegen mijn jongste dochter kon ik het niet vertellen. Ik was zo bang. Tegen haar heb ik gezegd dat zijn hart gestopt is. Mezelf had ik er ook van overtuigd dat dat echt de waarheid was. Je gaat pas dood als je hart gestopt is. Ik ben zo bang geweest dat mijn kinderen het ook zouden gaan doen. Met mijn dochters heb ik later het knopje zelfdoding uit ons hoofd gehaald. We hebben elkaar beloofd dit nooit te zullen doen.”

Uiteindelijk heb je ook jouw jongste dochter verteld dat het om zelfdoding ging?

“Ja, een half jaar na het overlijden ging ik naar een presentatie van een rouwdeskundige. Ik heb haar de vraag gesteld wanneer en hoe ik mijn jongste moest vertellen over de zelfdoding. Haar antwoord was heel duidelijk: liever gisteren dan vandaag. Vervolgens heb ik mijn dochter verteld dat papa ziek was in zijn hoofd. Omdat hij de pijn in zijn hoofd wilde stoppen, dacht hij dat een touw om zijn nek doen de oplossing was. doordat hij ziek was, kon hij niet bedenken dat zo niet alleen de ziekte zou stoppen maar dat hij ook nooit meer beter kon worden. Papa had er niet aan gedacht dat hij dood zou gaan, en daardoor nooit meer terug kon komen om ons te zien.”

Hoe reageerde zij?

“Ik heb gelijk mijn dochter verteld dat zij dit nooit mocht doen. En dat ik dit nooit zal doen. Door dit te vertellen was mijn dochter zichtbaar opgelucht en ik ook. De berg ernaar toe was groter dan de boodschap. Ze was al die tijd ervoor bang geweest dat mijn hart ook ineens kon stoppen. De puzzelstukjes vielen ineen. Ze voelde en luisterde vaak naar mijn hart. Dat deed ze, omdat ze bang was om haar moeder ook op die manier te verliezen. Dit gaf haar op dat moment rust. Kinderen zijn niet gek. Ze voelen dat je verhaal niet klopt als het niet de waarheid is. Dan kunnen ze een fantasieverhaal verzinnen en de fantasie kan erger zijn dan de waarheid.”

Heb je je afgevraagd of je de zelfdoding van je man had kunnen voorkomen?

“Schuldgevoel is een normale reactie tijdens het rouwen. Dit heeft niet alleen bij mij, maar ook bij de kinderen gespeeld. Tegen mijn oudste dochter is zelfs door iemand gezegd: ‘Als jij hem die ochtend niet had genegeerd, dan had hij dit misschien niet gedaan.’ Dit heeft haar heel veel onnodig schuldgevoel gegeven. In het begin bagatelliseerde ik het gevoel ook weg. Wij wisten niet dat hij dit ooit zou doen. Wij konden dit niet weten. Als wij het had geweten hadden wij alles proberen te doen het te voorkomen. Maar we hebben geleerd dat het goed is dat schuldgevoel uitgesproken wordt.  Deze gevoelens komen namelijk voort uit liefde en verantwoordelijkheid. Je schuldig voelen betekent niet dat je schuldig bent.”

Waar had jij veel steun aan na het plotselinge overlijden van je man?

“In het begin kwam een rouwdeskundige naar mijn huis om met mij te praten. Hier durfde ik alles mee te delen: mijn angsten, mijn frustraties, mijn onzekerheden, mijn verdriet. Ik noemde haar mijn rouwvrouw. Daarnaast kon ik op Facebook alles kwijt op een pagina voor nabestaanden van zelfdoding. Daar begrijpt men elkaar; dag en nacht. Zelfs jaren later nog. Daarnaast heb ik hele lieve ouders, familie en vrienden. En op de scholen van de kinderen ben ik open geweest en heb aangegeven wat mijn kinderen op dat moment nodig hadden.”

Hoe ging dat op je werk?

Op mijn werk vond ik het fijn dat ik in het begin van mijn dag even kon vertellen hoe het met mij ging. Ongeveer éen keer in de week werd ik het kantoor ingeroepen en werd er oprecht aan mij gevraagd hoe het met mij ging en er werd echt naar mij geluisterd. Door deze betrokkenheid wist ik – dat als ik het even niet zou trekken – dat ik altijd tussendoor het kantoor mocht inlopen om te praten. Omdat dit kon en mocht, heb ik er niet veel gebruik van hoeven maken. Mijn situatie werd serieus genomen en er werd op gepaste tijden tijd voor mij vrijgemaakt.

Jullie zijn uiteindelijk als gezin intern opgenomen. Hoe zat dat?

“Na 2, 5 jaar heb ik hulp gezocht. Ik was zo moe van het vechten naar geluk. Wij zijn 8 weken intern opgenomen geweest als gezin. Om het weekend mochten we naar huis.  Daar kon ik met hulp en steun weer moeder worden. Ik leerde bijvoorbeeld samen met mijn kinderen te praten. En dan heb ik het over echt praten: durven vragen naar de moeilijke dingen. Niet met een omweg, maar het echt benoemen van de dingen die waren gebeurd en te bespreken wat we erbij voelden. Het was heel zwaar, maar we wisten daarna wie we zijn en waar we vandaan komen. Nadat we dat hadden gedaan, kon ons nieuwe leven als gezin weer echt beginnen.”

Wat heb je verder voor jouw verwerking gedaan?

“Ik ben naar presentaties geweest, heb cursussen gevolgd en bezocht een  symposium. Daarnaast heb ik heel veel gelezen. Tot slot heb ik veel gepraat om inzicht en begrip te krijgen in ons eigen rouwproces.”

Klopt het cliché ‘verdriet slijt’?

“Verlies draag je je hele leven met je mee. Daar gaat iedereen op een andere manier mee om. Het verlies en het bijkomende verdriet fluctueert mee met je leven.”

Welke tips wil jij andere ouders meegeven die hun partner (net) verloren hebben aan zelfdoding?

“Probeer je eigen en het rouwproces van je kinderen te begrijpen. Het mag er zijn. Hoe anderen met de rouw omgaan is niet aan jou. Je hebt genoeg aan jezelf en je kind(eren) na de zelfdoding van jouw partner. Wees daarnaast open en eerlijk naar je kinderen en je omgeving. Geef aan wat je wel of niet nodig hebt en benoem daarbij ook je grenzen, maar eis niet te veel van jezelf en van je kinderen. Rouw heeft heel veel tijd en energie nodig. Heb je daarbij hulp of begrip nodig? Vraag er dan om. Je hoeft dit namelijk niet alleen te doen.”

En waar moet je aandacht voor hebben bij je kind(eren)?

“Vraag wat het kind wil en laat de deur altijd open staan. Je kind kan vandaag of morgen geen behoefte hebben om te praten, maar dat wil niet zeggen dat dit altijd zo is. Rouw groeit namelijk met het kind mee. Luister en zie het kind en niet alleen het gedrag. Kijk naar wat er achter dat gedrag ligt. Wees tot slot open en eerlijk naar een kind. Als jij niet praat over je gevoelens na de zelfdoding van je partner, dan geef je ook niet het voorbeeld dat het kind over zijn gevoelens mag praten.”

Hoe gaat het nu met jou?

“We zijn bijna zes jaar verder na de zelfdoding van mijn partner. Door  mijn ervaring ben ik gegroeid als persoon, als moeder en als medewerkster. Ik werk al 25 jaar met mensen met een verstandelijke beperking.  Daarnaast ben ik nu mijn eigen bedrijf ‘Wat vind jij er eigenlijk van?’ gestart. Ik leer deze vraag daardoor ook vaker te stellen. Met mijn ervaring geef ik bijvoorbeeld inzicht in, en begrip aan een rouwproces.

Wat doe je met ‘Wat vind jij er eigenlijk van?’

“Ik verzorg presentaties over hoe om te gaan met verlies en rouw bij kinderen of mensen met een verstandelijke beperking. Dat doe ik bijvoorbeeld op teamdagen, ouderavonden en op scholen voor toekomstige hulpverleners.  We hebben het dan over hoe je als als oma, opa, tante, oom, buurvrouw, overblijfmoeder, verzorger of begeleider begrip en aandacht geven aan het verlies van een kind of cliënt.  Ik ben toegankelijk voor vragen en ga in gesprek over verlies, maar ook over de rouw die daarbij komt kijken. Dan moet je niet alleen denken aan een overlijden, bijvoorbeeld door zelfdoding (van partner). Maar ook aan een scheiding of andere verliezen. Samen met jou (als begeleider) kijk ik naar hoe hiermee om te gaan. Dat kan zowel individueel als in een groep.”

112 Zelfmoordpreventie

Maak je je zorgen om je partner en ben je bang dat hij of zij zelfdoding als enige uitweg ziet? Neem dan contact op met Stichting 113 Zelfmoordpreventie.

Afbeelding silhouet van moeder en dochter via Shutterstock.

Twijfel jij over je kinderwens?

juni 25, 2019 /

Interview